BẠN BIẾT GÌ VỀ CÁC LOÀI SINH VẬT NGOẠI LAI XÂM HẠI

KHÁI NIỆM VỀ LOÀI NGOẠI LAI XÂM HẠI
Do nhiều nguyên nhân khác nhau, một số lượng lớn các loài động thực vật đã được chuyển đến sống ở ngoài khu phân bố tự nhiên lâu đời trước đây của chúng. Ở môi trường sống mới, trong nhiều trường hợp, do diêu kiện sống không phù họp hay bị cạnh tranh mạnh của loài bản địa, các loài sinh vật mới đến không tồn tại hoặc phát triển được. Tuy nhiên, nhiều khi, do thiếu vắng các đối thủ cạnh tranh và thiên địch như ở quê hương cũ, lại gặp nhiều điều kiện sống thuận lợi (như khí hậu, đất đai...), các loài mới du nhập có điều kiện sinh sôi, nảy nở rất nhanh và tiến một lúc nào đó, chúng phá vỡ cân bằng sinh thái của môi trường sống mới và vượt khỏi tầm kiểm soát của con người. Lúc đó, các loài mới này trở thành loài xâm hại. Sự phát triển quá mức và khó kiểm soát của chúng gây nên những hậu quả xấu đối với môi trường và đa dạng sinh học bản địa như lấn át, loại trừ và làm suy giảm các loài sinh vật và nguồn gen, phá vỡ cấu trúc và chức năng của hệ sinh thái, phá hại mùa màng, làm giảm năng suất cây trồng, vật nuôi, thậm chí ảnh hưởng cả đến sức khoẻ con người. Các loài nêu trên được gọi là loài ngoại lai xâm hại, loài xâm nhập hoặc loài sinh vật lạ xâm lấn (Invasive alien species) Sinh vật ngoại lai: là một loài, phân loài hoặc một taxon (bậc phân loại) thấp hơn, kể cả bất kỳ một bộ phận, giao tử hoặc chồi mầm có khả năng sống sót và sinh sản nào, xuất hiện bên ngoài vùng phân bố tự nhiên trước đây hoặc hiện nay và phạm vi phát tán tự nhiên của chúng. Sinh vật ngoại lai xâm hại: là một loài sinh vật ngoại lai đã thích nghi và phát triển trong một hệ sinh thái hoặc nơi sống tự nhiên hoặc nửa tự mới và là nguyên nhân gây ra sự thay đổi và đe dọa da dạng sinh học bản địa, Theo (IUCN, 2001)

CON ĐƯỜNG DU NHẬP
Cùng với sự phát triển của giao thông vận tải và hoạt động thương mại giữa các nước, các địa phương, con người đã mang theo một cách vô tình hay hữu ý các loài sinh vật từ nơi này đến nơi khác, thậm chí đến cả những vùng rất xa quê hương của chúng. Nhiều loài sinh vật lây nhiễm hoặc trà trộn trong hàng hoá, phương tiện vận chuyển, thậm chí trên quần áo, giày dép rồi được con người mang theo đến môi trường sống mới một cách vô tình, không chủ định. Nhiều loài khác lại được con nguời du nhập cho một mục đích hẹp, như nghiên cứu khoa học, làm cảnh, rồi sau đó được phát tán ra ngoài. Con người cũng đã chủ động du nhập nhiều loài sinh vật nhằm phục vụ cho các mục đích như trồng trọt, chăn nuôi và lâm nghiệp.v.v. , rồi sau đó chúng trỏ thành các loài có hại.

TÁC HẠI CỦA CÁC LOÀI NGOẠI LAI XÂM LẤN
Các loài ngoại lai xâm hại gây ra nhiều tác động khác nhau đến môi trường và đa dạng sinh học tại nơi ở mới, nhưng về cơ bản có thể phân thành: Cạnh tranh với các loài bản địa về thức ăn, nơi sống,v.v.;
+ Lai giống với các loài bàn địa, từ dó làm suy giảm nguồn gen;
+ Ăn thịt các loài bản địa;
+ Phá huỷ hoặc làm thoái hóa môi trường sống;
+ Truyền bệnh và ký sinh trùng;
Kinh nghiệm cho thấy, nhiều loài ngoại lai xâm hại không thể hiện tác hại của chúng ngay khi được du nhập vào môi trường mói, mà thường trài qua một giai đoạn "tích luỹ". Giai đoạn này dài hay ngắn tuỳ thuộc vào từng loài cũng như vào đặc điểm môi trường mà chúng được du nhập. Tuy nhiên, có nhận xét chung là các hệ sinh thái đã bị tác động và biến đổi thường dễ bị ảnh hưởng hơn các hệ sinh thái nguyên sinh, chưa bị tác động. Cũng cần chú ý là nhiều loài ngoại lai xâm hại không chỉ gây ảnh hưởng trực tiếp đối với môi trường và đa dạng sinh học. Nhiêu khi ảnh hưởng gián tiếp của chúng rất phúc tạp và gây những tổn thất đáng kể cho công tác bảo tồn hoặc đời sống cộng đồng.

TÌNH HÌNH CÁC LOÀI NGOẠI LAI XÂM HẠI Ở VIỆT NAM
Tới đầu thế kỷ XX, do thiếu thông tin, ở Việt Nam người ta chưa chú ý đến các loài ngoại lai xâm hại cũng như chưa biết đến tác hại của chúng.
Vào những năm đầu thập kỷ 30 của thế kỷ XX, nhiều người mới chú ý đến một loài cỏ dại phát triển rất mạnh ở miền Trung Việt Nam là loài Cỏ lào (Eupatorium odoralum), một loài cây thân cỏ thuộc họ Cúc Asteraceae, có nguồn gốc từ Trung mỹ. Sở dĩ có tên Cỏ lào vì mọi người nhầm tưởng rằng loài cây này được du nhập từ Lào.
Loài ngoại lai xâm hại thứ hai dược biết đến ở Việt Nam là Bèo Nhật Bản (Eichhornia crassipes), có nguồn gốc từ Brasil, được nhập vào Việt Nam lần dầu tiên năm 1902, qua con dường Nhật Bản, để làm cảnh, rồi sau đó đã lan tràn khắp cả nước ta như một loài hoang dại.
Khoảng 20 năm gần đây, nhiều loài ngoại lai như Ốc bươu vàng, Chuột hải ly, Mọt cứng đốt, cây Mai dương và Bèo Nhật Bản đã gây nên sự chú ý của dư luận đông đảo quần chúng, các nhà khoa học, và các nhà quản lý. Hiện nay những loài xâm hại này vẫn đang tồn tại và phát triển song song với những loài bản địa mặc dù chúng ta đã có nhiều biện pháp khống chế và tiêu diệt chúng nhưng để tiêu diệt tận gốc những loài xâm hại này vẫn còn là một vấn đề nan giải. Để hiểu biết thêm về chúng không chỉ là yêu cầu đối với các nhà khoa học, quản lý mà đó là ý thức, trách nhiệm của mỗi người công dân chúng ta.

Thế bạn đã biết gì về CÁC LOÀI NGOẠI LAI XÂM HẠI Ở VIỆT NAM ?

(Theo IUCN Việt Nam)